“ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΣΤΡΟΒΑΤΗ” ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΤΣΑΛΑ
Ο Αστερισμός του Αστροβάτη, η νέα περιβαλλοντική νυχτερινή εγκατάσταση land art που φιλοτέχνησε η Κατερίνα Κότσαλα, παρουσιάζεται στο πλαίσιο της φετινής 18ης διοργάνωσης του ANIMASYROS Διεθνούς Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων, που θα πραγματοποιηθεί από τις 22 έως τις 28 Σεπτεμβρίου 2025. Η κύρια θεματική της φετινής διοργάνωσης του ANIMASYROS, με τίτλο “Animated Cosmos”, είναι αφιερωμένη στο διάστημα και διατρέχει όλους τους πυλώνες του Φεστιβάλ.
Ο Αστερισμός του Αστροβάτη αποτελείται από 11 ηλιακά φώτα, με διαστάσεις 357×158 μέτρα. Είναι μια προσομοίωση επίγειου αστερισμού που σχηματίζει αφαιρετικά έναν άνθρωπο-πουλί, τον Αστροβάτη, εγκατεστημένο στη νησίδα Δίδυμη, απέναντι από την Ερμούπολη, στην Σύρο.
“Ο Αστερισμός του Αστροβάτη είναι μια ποιητική καλλιτεχνική χειρονομία στη φύση. Πρόκειται για μια πρόταση σύγχρονης μυθολογίας, μια αλληγορία, όπου ο Αστροβάτης, ως μετατοπιζόμενος αστερισμός, εμφανίζεται ξανά και ξανά σε σκοτεινά, μυστηριώδη, δυσπρόσιτα μέρη. Μόνο εκεί μπορεί να αναδιπλώσει τα φτερά του, να φανεί. Σε βουνά, σε νησιά, σε τοπία μακριά από τη φωτορύπανση, ο Αστροβάτης προσπαθεί να ενοποιηθεί με τα υπόλοιπα αστέρια του ουρανού. Αν και αυτό είναι μάταιο λόγω της διαφορετικότητας του, αυτός επιμένει να προσπαθεί, κινούμενος από την παρόρμηση του για έναν ιδεατό κόσμο. Το έργο παύει λοιπόν να αναφέρεται στο ατομικό φαντασιακό του καλλιτέχνη και αποκτά συλλογική απήχηση, ως προέκταση σκέψεων και ερωτημάτων που εγείρει η εποχή μας, όπως το αν όντως έχει επέλθει η οριστική εξαφάνιση των αστεριών/πυγολαμπίδων (βλ. George Didi-Huberman, Η Επιβίωση των Πυγολαμπίδων, 2009) ή αν ξεκινά μια σιωπηλή επανάσταση από τα βουνά και τα νησιά.Ο Αστερισμός του Αστροβάτη αποτελείται από 11 ηλιακά φώτα, με διαστάσεις 357×158 μέτρα. Είναι μια προσομοίωση επίγειου αστερισμού που σχηματίζει αφαιρετικά έναν άνθρωπο-πουλί, τον Αστροβάτη, εγκατεστημένο στη νησίδα Δίδυμη, απέναντι από την Ερμούπολη, στην Σύρο.
Η πρώτη συνάντηση μου με τον άνθρωπο-πουλί ήταν το 2010, στο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράμματος βασισμένου στην μελέτη των προϊστορικών βραχογραφιών στη φύση, σε συνεργασία με αρχαιολόγους. Εκεί, εντόπισα μια βραχογραφία που αναπαριστούσε γραμμικά τον άνθρωπο-πουλί: ήταν δύο ορθογώνια, κάθετα μεταξύ τους, που σχημάτιζαν αφαιρετικά έναν άνθρωπο και δημιουργούσαν την αίσθηση ότι η μορφή ίπταται. Αυτή η αίσθηση εντεινόταν από την πλάγια τοποθέτηση του σχεδίου πάνω στον βράχο, ως προς τις υπόλοιπες βραχογραφίες αλλά και ως προς τη γη, έχοντας φόντο την ανατολή. Από την εμπειρία αυτή γεννήθηκε η περσόνα του Αστροβάτη, η οποία εμφανίζεται τακτικά στα έργα land art των αστερισμών από το 2012. Οι «επίγειοι αστερισμοί» του Αστροβάτη εμφανίζονται σε διαφορετικά μέρη κάθε φορά, ενσαρκώνοντας το δίπολο μορφής-ιδέας, ενώ προσπαθούν να συλλάβουν την ουσία των πραγμάτων πέρα από το ορατό, μέσα σε απειλούμενα οικοσυστήματα.
Το 2025, το περιβαλλοντικό έργο Αστερισμός του Αστροβάτη επανεμφανίζεται, αυτή τη φορά στη νησίδα Δίδυμη, απέναντι από την Ερμούπολη της Σύρου, στο πλαίσιο του ANIMASYROS. Στη Δίδυμη υπάρχει ο πρώτος φάρος στην Ελλάδα, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1835. Ο φάρος συμβολίζει την αλλαγή εποχής, τη μετάβαση από την ιστορική στην τεχνολογική περίοδο, ενώ είναι επίσης ένα σημείο προσανατολισμού αντίστοιχο με τους αστερισμούς, τους οποίους οι ταξιδευτές χρησιμοποιούν από την προϊστορία μέχρι και σήμερα. Επιχειρώντας τη διάσπαση της εικόνας μέσω της ενοποίησης του ουρανού με τη γη, και εξερευνώντας τις ποιητικές δυνατότητες των υλικών, ο Αστερισμός του Αστροβάτη εμφανίζεται με τη χρήση ηλιακών φωτιστικών, και με την ελάχιστη φωταύγεια, προσπαθεί να φανεί από τη νησίδα Δίδυμη στην Ερμούπολη. Υπάρχει ένα μυστήριο, ο Αστερισμός του Αστροβάτη όμως φανερώνεται, μέσω της αναζήτησης και της εστιασμένης παρατήρησης, είναι εκεί, μπορείς να τον δεις.
Προκειμένου ο Αστροβάτης να πετύχει τη φαινομενική του αιώρηση, τοποθετούνται με την ελάχιστη παρέμβαση 11 «αστέρια» σε σχηματισμό πουλιού, με πλάγια κλίση στην επιφάνεια της νησίδας και με κατεύθυνση προς τον ουρανό. Περιμένουν να δύσει ο ήλιος και η γη να γίνει ουρανός, δημιουργώντας την επίγεια συνέχεια των άστρων. Τα ηλιακά φωτιστικά έχουν ένταση 3,5 lumen, η οποία είναι αρκετή για να φαίνονται στο φυσικό περιβάλλον χωρίς να προκαλούν φωτορύπανση. Δεν επηρεάζουν το περιβάλλον, λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και δεν θα αφήσουν κάποιο αποτύπωμα αφότου αφαιρεθούν αμέσως μετά την ολοκλήρωση του ANIMASYROS 2025. Ενδεικτικά σημεία ορατότητας του έργου είναι η περιοχή Μάννα, στο Αεροδρόμιο της Σύρου και ο Άγιος Δημήτριος. Είναι ένα έργο βασισμένο στη βιωσιμότητα.”
Κατερίνα Κότσαλα Ιούλιος 2025, Αθήνα
Ομάδα έργου: Κατερίνα Κότσαλα & Πυθαγόρας Χατζηανδρέου, Διεύθυνση Παραγωγής: Ορέστης Ρούσκας, Φωτογράφος: Αλέξανδρος Πετράκης, Φωτογράφος ντοκουμέντων: Νικολέτα Γιαλόγλου
